میدان نقش جهان همچنین معروف با نام تاریخی میدان شاه و پس از انقلاب اسلامی با نام رسمی میدان امامخمینی (ره)، میدان مرکزی شهر اصفهان است که در قلب مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد.
بناهای تاریخی موجود در چهار طرف میدان نقش جهان شامل عالی قاپو،مسجد امام ،مسجد شیخ لطف الله وسردر قیصریه است. علاوه بر این بناها دویست حجره دو طبقه پیرامون میدان واقع شدهاست که عموماً جایگاه عرضهٔ صنایع دستی اصفهان میباشند.
میدان نقش جهان در تاریخ ۸ بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزء نخستین آثار ایرانی بود که بهعنوان میراث جهانی یونسکو. نیز به ثبت جهانی رسید.
این میدان پس از ساخت میدان امام نام گرفت. این میدان در زمان ثبت با همین نام در فهرست میراث جهانی ثبت شد و در حال حاضر در این فهرست با نام میدان امام ثبت شدهاست.
تا پیش از دوره صفویه ،باغی به نام نقش جهان وجود داشتهاست. این باغ، نام خود را از شهری در آذربایجان گرفته بود که اینک به نام نخجوان خوانده میشود. حمدالله مستوفی درباره این شهر گفتهاست: شهری خوش است که آن را نقشجهان خوانند و اکثر عمارات آن از آجر است»
در زمان شاه عباس دوم به دلیل شلوغ شدن بیش از حد بازار اطراف و فروشندگان تصمیم بر آن شد که علاوه بر میدان عتیق (یا میدان کهنه) و میدان شاه، میدان دیگری ساخته شود. این میدان که محلش بسیار نزدیک به میدان شاه و پشت مسجد شیخ لطفالله بود، میدان نو نام گرفت. از آنجا که عمارت قدیمی در باغ نقش جهان همزمان با ساخت این میدان، تخریب و مصالح آن در آنجا استفاده شد، میدان نو را میدان نقش جهان نیز مینامیدند.
در گذر زمان هر دو میدان کهنه و نو تخریب و ناپدید شدند ولی میدان شاه پابرجا ماند. در سالهای اخیر میدان کهنه بازسازی شده است اما میدان نو که زیبایی و جذابیت آن دو میدان را نداشت، به دست فراموشی سپرده شد و تنها نام مستعار آن، نقش جهان، تبدیل به ا میدان امام شد.
بسیاری از سیاحان و جهانگردانی که در زمانهای گذشته به توصیف شهر اصفهان پرداختهاند از شکوه و عظمت میدان نقش جهان سخن بسیار گفتهاند و از بازدیدهای سفیران و نمایندگان خارجی و اتباع کشورهای دیگر در این میدان خاطراتی را شرح دادهاند و بسیاری از مذاکرات تاریخی بین دولتمردان ایرانی و فرستادگان خارجی در میدان نقش جهان انجام میشد.
میدان نقش جهان، میدانی مستطیل شکل درازای ۵۶۰ متر و پهنای ۱۶۰ متر (طول ۴۴۰ قدم و عرض ۱۶۰ قدم) در مرکز شهر اصفهان است.
پیرامون میدان دویست حجره دو طبقه قرار دارد. افزون بر آن چهار بنای عالی قاپو،مسجد امام ،مسجد شیخ لطف الله وسردر قیصریه نیز در میانه چهار ضلع این مستطیل ساخته شدهاند.
پیش از آنکه شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در محل این میدان باغی گسترده و وسیع وجود داشتهاست بنام نقش جهان». این باغ همچنین محل استقرار ساختمانهای دولتی و کاخ فرمانروایان تیموری وآق قویونلوها بود. در آن زمان بخش میْدانی باغ، درب کوشک» نام داشت. این بخش در ضلع غربی میدان نقش جهان امروزی و در محل ساختکاخ عالی قاپو قرار داشتهاست.
در دوران سلجوقیان ، دست کم بخشی از باغ نقش جهان بنام به میدان کوشک» بودهاست. دستگیریبرکیارق از سوی برادرش محمود در این میدان رخ دادهاست. همچنین میدان کوشک، جایگاه اعدام محکومان به اعدام و برگزاری برخی از آیینهای رسمی همچون جن نوروز بودهاست.
از ابتدای سلطنت شاه عباس اول، سطح میدان در اندازه بسیار بزرگتر از میدان کوشک سابق تسطیح شده و بارها آیین چراغانی و آتش بازی در آن برپا شدهاست. منابع گوناگون، بنای به شکل فعلی را در دوره سلطنت شاه عباس اول و به سال ۱۰۱۱ قمری دانستهاند.
به ادعای خبرگزاری فارس به نقل از سرپرست هیئت حفاری و شناسایی صاحبالامر تبریز احتمال دارد که در بنای این میدان از نقشهٔ میدان حسن پادشاه در تبریز (که توسط همین هیئت در حال حفاری و کشف است) استفاده شده باشد. استاد محمدرضا و استاد علیاکبر اصفهانی، نام دو تن از معمارانی است که میدان را طرح ریزی نموده و آن را به شکل فعلی بنا نهادهاند. نام این دو معمار بر سردر بناهای پیرامونی میدان به چشم میخورد.
در دوره قاجار ، این میدان نیز مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بیتوجهی قرار گرفت. بخشهایی از میدان در طول دوران آشفتگی ایران از حمله اشرف افغان تا استقرار حکومت قاجاریه ، تخریب گردید. بخشهایی نیز از جمله عمارت نقارهخانه در دوره قاجار از میان رفت. از زمان حکومت پهلوی اول تا امروز، کار مرمت و بازسازی این ابنیه بطور مداوم ادامه دارد
و در پیرامون میدان، مشهورترین و عظیمترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه (در ضلع جنوبی )، مسجد شیخ لطف الله (در ضلع شرقی)، عمارت عای قاپو (در ضلع غربی ) و سردر قیصریه (در ضلع شمالی) ساخته شدهاست. اطراف میدان را چهار بازار ر بزرگ احاطه کردهاند. عایدات چهار بازار اطراف میدان، در سال ۱۰۱۷ قمری وقف چهارده معصوم شدهاست.ولی قلی شاملو در کتاب قصص الخاقانی مینویسد که شاه عباس در سال ۱۰۱۴ بازار دور میدان نقش جهان اصفهان، کاروانسرای بزرگ آنجا، بنای قصیریه، و حمام شاهی را وقف سادات مدینه و به خصوص برای هزینه ازدواج دختران و پسران سید این شهر کردهاست. همزیستی ابنیه تجاری با ساختمانهای حکومتی و مذهبی و همچنین وجود قدیمیترین دروازه بازی چوگان جهان در میانه میدان از جاذبههای معماری میدان است
مسجد امام
ورودی مسجد جامع عباسی
این مسجد، مهمترین مسجدی است که از دوره صفویان در ایران برجای ماندهاست. کار ساخت این مسجد در سال ۱۰۲۰ هجری قمری آغاز شده و تزئینات نهایی آن در زمان شاه سلیمان به سال ۱۰۴۷ ه. ق. پایان رسیدهاست. معمار این مسجد استاد علی اکبر اصفهانی و کتیبه سر در آن به خط علیرضا عباسی است. علاوه بر آن کتیبههای دیگری به خط عبئالباقی تبریزی ومحمد رضا امامی و در جای جای مسجد وجود دارد. ارتفاع گنبد این مسجد ۵۲ متر، ارتفاع منارههای اصلی ۴۸ متر و ارتفاع منارههای ورودی ۴۲ متر است.از ویژگیهای این مسجد کاشیکاری بسیار زیبا و هنرمندانه، رابطه معماری و بصری مسجد و منارههای چهارگانه آن با میدان، نابرابری محور میدان با قبله و تصحیح آن در دهلیزهای ورودی و بازتاب صدا در زیر گنبد مسجد است.این مسجد در گذشته به نامهای مسجد مهدی، مسجد جامع، مسجد سلطانی، مسجد شاهی، جامع کبیر عباسی و مسجد شاه معروف بوده و امروزه مسجد امام نامیده میشود
سر در قیصریه
سردر قیصریه بنایی است در ورودی اصلی بازار بزرگ اصفهان . این بنا در گذشته نهچندان دور دارای سه طبقه و اکنون دارای دو طبقهاست. طبقه سوم آن که تخریب شده، نقارهخانه را تشکیل میدادهاست که در آن با صدای موسیقی، اوقات روز را اعلام میکردهاند. این سر در به بازار بزرگ اصفهان باز میشود و در گذشته راه اصلی بازار اصفهان بودهاست. سردر قیصریه شامل چهار درب فرعی، یک دروازه اصلی و یک حوض بوده که حوض آن حدود دهه ۱۳۴۰ شمسی به باغچه تبدیل شد ولی اکنون احیا شدهاست. علت نامگذاری این بنا، شباهت آن به یکی از بناهای شهر قیصریه بودهاست. بر بالای سردر، نقاشیهایی به قلم رضا عباسی به چشم میخورد. ناقوس دیر هرمز و همچنین ساعت موجود در قلعه ی پرتغالی های جزیره هرمز ، (به قطر حدود ۸۰ سانتیمتر) پس از فتح آنجزیره به اصفهان آورده شد و در بالای این سردر نصب شد
درباره این سایت