نخستین قهوه خانه های تهران ،در دوره صفویه شکل گرفت .ولی دلایل و شواهدی در دست است که نشان می دهد قبل از تهران ،شهرهای قزوین و اصفهان دارای قهوه خانه بوده اند.
اکثر محققینی که به تحقیق پیرامون تاریخچه ی پیدایش قهوه خانه در ایران پرداخته اند معتقدند اصفهان جزو شهرهاییکه بودقهوه خانه در آنجا ایجاد شد وهمین عده تاریخ علنی شدن استعمال سیگار،قلیان وچپق را نیز در ارتباط با ایجاد قهوه خانه دانسته اند.
در زمان شاه عباس صفوی در بیشتر شهرهای ایران (مخصوصااصفهان وقزوین )قهوه خانه دایر بوده ومردان در اوقات فراغت برای نوشیدن چای ،تبادل نظریات ،کسب اخبار،کاریابی ،دادو ستد وشنیدن داستانهای شاهنامه که هرشب به طور متوالی توسط نقال اجرا می شد به آنجا می رفتند.
مبعادگاه اهل فضل
اولین قهوخانه تهران در خیابان استانبول باز گشائی شد .مدتی بصورت پاتوق شاعران ،عرفا،هنرمندان ودر آمد وبه همین جهت بسیاری از محققان نخستین قهوه خانه ی استانبول را با عنوان مکتب عرفان مورد اشاره قرار داده اند.در ایران هم از همان ابتداءبه صورت میعادگاه اهل فضل در آمد وهمه روزه عده ی زیادی از نویسندگان و شعرا وسایر هنرمندان ساعاتی از وقت خود را در قهوه خانه ها می گذراندند وبا توجه به محدودیت رسانه هی گروهی و وسایل طبع ونشر ،آثارو نوشته های خود را برای حاضران می خواندند وهمین امر باعث می شدتا رجال و شخصیت های لشگری وکشوری و(حتی شاهزادگان و در باریان )برای عقب نماندن از قافله به چنین اماکنی روی خوش نشان دهند وکم و بیش در قهوه خانه حضور به هم رسانند.
در اطراف هر قهوه خانه طاق نماها وشاه نشین هایی که با قالی مفروش شده بود وجود داشت که مخصوص نشستن مقامات وهنرمندان بود ودر میان صحن قهوه خانه سکوهایی با سنگ و آجر تعبیه شده که معمولا روی آن را با گلیم یا زیلو فرش می کردند واختصاص به نشستن وچای خوردن ،قلیان وچپق کشیدن وحتی استعمال تریاک توسط مشتریان عادی و بعضی از قهوه خانه ها دارای حوضی ابریز از آب صاف در وسط صحن وحتی در مجاورت بعضی از قهوه خانه ها وباغچه هایی وجود داشته که در فصولی از سال برای پذیرائی مشتریان مورد استفاده قرار می گرفته است .
قهوه خانه های عرب ،بابا فراش ،طوفان ،و.جزو قهوه خانه های معروف اصفهان در زمان شاه عباس وقهوه خانه قتبر(مقابل بازار بزرگ ودرمحل فعلی ساختمان بانک ملی تهران )معروف ترین قهوه خانه تهران در همین دوره بوده است .در باره قهوه خانه قنبر،که هم اینک به عنوان یک اصطلاح عامیانه برای اشاره به محل تجمع وگردهمائی افراد تنبل وبیکاره مورد اشاره قرار می گیرد.
نوشته اند:بانی این قهوه خانه سیاهی حبشی بود به نام قنبر»که آن را پاتوق سیاه های مقیم تهران کرده وسپس آن را در اختیار یکی از کارگرانش به نام اسماعیل قرار داده بود.در آن زمان جمعیت قابل توجهی از مردم تهران را سیاه ها تشکیل می دادند ودر خانه ی هربزرگ ،صاحب مقام ومتمولی حداقل چند نفر زن ومرد سیاه پوست خدمت میکردند .اما سبب واگذاری قهوه خانه به اسماعیل که بعد ها به حاج اسماعیل قنبر نامیده می شد .
این بود که در ابتدا مردم سفید پوست تهران به جهت تفریح وسربسر گذاشتن با سیاهان که دارای چهره ای ناموزون بودند.در آن قهوه خانه جمع می شدند وچون محلی عمومی بود وجلوگیری از ورود مردم متفرقه هم امکان نداشت ومشتریان اصلی آن یعنی سیاهان مقیم تهران از این وضع رنج می بردند ،قنبر قهوه خانه خود را به یکی از کارگران ایرانی خود که اسماعیل نام داشت واگذار کرد تا شاید وی به سائقه ایرانی بودن بتواند همشهریانش را توجیه کند که کاری به کار سیاهان نداشته باشند.اما متاسفانه اسماعیل نیز نتوانست مشتریان تهرانی خود را از مسخره کردن سیاهان باز دارد وبهمین جهت تدبیری اندیشید و با دعوت از یک مداح کوشید تا حال وهوای دیگری به محیط قهوه خانه داده و موجباتی فراهم سازد تا مشتریان فرصت لودگی ومسخره بازی پیدا نکنند ونتوانند سیاهان را دست بیندازند.
مداح فرصت شناس وهوشیار هم اولین مجلس خود را با داستان قنبر (غلام با وفای حضرت علی علیه السلام ) وبر اساس مقام و موقعیت او نزد امام اول شیعیان شروع کرد ودر جلسات بعد به بیان شرح حال بلال حبشی ،موذن مسجد رسول اکرم (ص)پرداخت وموجب شد تا تدریجا روحیه ی مردم تغییر کند ونحوه برخورد آن ها با سیاهان عوض شود.
بقیه مطالب در قسمت دوم
خانه ,قهوه ,تهران ,ها ,سیاهان ,های ,قهوه خانه ,خود را ,آن را ,را با ,خانه ها
درباره این سایت